دكتر آريام متخصص ايمپلنت

در بيست سال گذشته يك تمايل افزاينده در استفاده از اطلاعات 3 بعدي در بين پزشكان ايجاد شد و اين نياز با اختراع CBCT (Cone Beam CT Scane) پاسخ داده شد. قبل از آن از سي تي اسكن پزشكي براي تشخيص هاي دندانپزشكي استفاده مي شد.

دليل اصلي موفقيت CBCT در دندانپزشكي

توانايي آن در تصوير برداري 3 بعدي فك با قيمت نسبتا مناسب و دوز اشعه x پايين مي باشد. مزيت اطلاعات 3 بعدي فقط منحصر به بحث تشخيص نمي باشد و بهترين متخصص ايمپلنت در درمان و پس از آن هم در ملاقات هاي دوره اي مي تواند از آن بهره ببرد. امروزه پيشرفت هاي سريع تكنولوژي ديجيتال و دستگاه هاي (CAD-CAM) تراش كامپيوتري، موقعيت هاي چالش برانگيزي براي تشخيص و طرح درمان و توليد روكش هاي ايمپلنت ايجاد كرده است.

چرا از CBCT يا سي تي اسكن دندانپزشكي در ايمپلنت استفاده كنيم؟

اولين بار اين روش در اواخر دهه 90 معرفي شد. مزيت كلي استفاده از آن در ايمپلنت در ارتباط با توانايي آن در دست يابي اطلاعات تصوير حجمي 3 بعدي با جزييات از ناحيه سر و صورت و دهان براي اهداف تشخيص درمان و تشخيص هاي قبل از جراحي مي باشد.

علل رشد فزاينده استفاده از CBCT

1. تصاوير با اندازه واقعي.
2. ميزان اشعه پايين.
3. قيمت نسبتا پايين.
4. سادگي و سهولت كاربرد.

از زمان معرفي آن حدود 85 مدل از آن معرفي شده اند و در دسترس مي باشند. خصوصيات و مزيت هر كدام از آن ها تا حدودي با ديگري متفاوت است.

ميزان اشعه CBCT چه قدر است؟ و قانون ALARA چيست؟

 رابطه نزديكي ميان دوز اشعه و كيفيت تصاوير وجود دارد. تمايل زيادي وجود دارد كه دوز اشعه كاهش يابد ولي نبايد اين كاهش به حدي باشد كه تصوير را مبهم و غير قابل تغيير بسازد. ميزان اشعه آن بسيار بسيار پايين تر از سي تي اسكن پزشكي مي باشد و ر حد چند عكس OPT مي باشد.

ALARA: ميزان اشعه بايد در حد مورد نياز براي هر بيمار خاص باشد. (AS LOW AS Reaonably Achievable).

چه پارامتر هايي بر روي كيفيت تصاوير CBCT تاثير گذار است؟

كيفيت تصاوير بسيار متفاوت است و بر پروتكل هاي اشعه و ميزان اشعه دستگاه بستگي دارد. احتمال خطاي دستگاه بايد حداكثر 200 ميكرون باشد (0?2 ميلي متر) ولي متاسفانه گاهي 1000 ميكرون (1 ميلي متر) هم مي رسد. سي تي اسكن نسبت به CBCT احتمال خطاي پايين تر، كيفيت تصاوير بالا تر (كنتراست بيشتر) و يا ميزان اشعه آن بسيار بالا تر است. يكي از معايب CBCT عدم نمايش بافت هاي نرم است. از ديگر معايب آن عدم دقت در نشان دادن ميزان تراكم استخوان،  HU مي باشد. هميشه تصاوير به صورت كلي درجاتي از آرتيفكت (اشكال در تصاوير، Artifact) را نشان مي دهند كه علت آن حركت سر بيمار و وجود مواد ترميمي و ايمپلنت در دهان مي باشد.

چه زماني بايد از CBCT استفاده كرد؟

در زماني كه عكس هاي راديوگرافي 2 بعدي جوابگوي نياز هاي ما در درمان نباشد، مثلا فضاي كم براي ايمپلنت يا نزديكي به ساختمان هاي حياتي مثل اعصاب و عروق و سينوس هاي فك به صورت كلي هر جا نياز به تصوير 3 بعدي از ناحيه درمان مورد نياز باشد.

چگونه بايد از CBCT براي هر بيمار بهره گرفت؟

به صورت كلي، وقتي منافع و سود بر ريسك برتري داشته باشد، CBCT قابل توجيه است.

موارد تجويز CBCT در مراحل قبل از جراحي:

1. شناسايي نواحي پر خطر آناتوميك.
2. جلوگيري از تخريب و آسيب به سيستم عصبي عروقي.
3. چالش هاي خاص در نواحي زيبايي قدامي.
4. موارد عدم كفايت استخوان از جمله كيفيت و كميت.
5. پروسه هاي پيوند استخوان.

گرفتن يا نگرفتن CBCT بايد بر اساس هر بيمار باشد. يعني در مورد هر تك بيمار بايد قضاوت شود كه آيا با توجه به اشعه و هزينه مالي اين عكس برداري بيمار، دستاورد آن چه قدر است.

وجود ترميم، ايمپلنت، پست هاي فلزي درون دندان (post) و مواد عصب كشي دندان بر روي كيفيت تصاوير CBCT تاثير مي گذارد.

استفاده هاي ديگري از CBCT و استفاده از آن پس از جراحي

توسط دستگاه CAD CAM و CBCT مي توان راهنماي جراحي سه بعدي 3D براي بهترين متخصص ايمپلنت درست كرد و در زمان جراحي دقت و ظرافت كار را بسيار ارتقا داد.

پس از جراحي براي ارزيابي التيام پيوند استخوان و ارزيابي مشكلات مربوط به آسيب هاي عصبي عروقي (مثلا بي حسي لب پايين) مورد تجويز دارد. هر چند براي جلسات ملاقات هاي دوره اي پس از گذاشتن روكش ايمپلنت، عكس هاي 2 بعدي كفايت مي كنند ولي گاهي ممكن است نياز به عكس هاي 3 بعدي هم باشد.